Aktualnie znajdujesz się na:

Kalendarium

1959–1989

3 III 1959 r.

Moskwa – przewodniczący KGB Aleksandr Szelepin poinformował Nikitę Chruszczowa o zachowanych materiach archiwalnych dotyczących rozstrzelania w 1940 r. łącznie 21 857 „osób z byłej burżuazyjnej Polski”: „Od momentu przeprowadzenia powyższej operacji, tj. od 1940 roku, żadnych informacji w tych sprawach nikomu nie udzielano i wszystkie akta [..] przechowywane są w opieczętowanym pomieszczeniu. Dla organów radzieckich wszystkie te akta nie są ani przedmiotem operatywnego zainteresowania, ani nie stanowią wartości historycznej. Wątpliwe jest, aby nimi mogli być rzeczywiście zainteresowani nasi polscy przyjaciele. Wręcz odwrotnie, jakakolwiek nieprzewidziana niedyskrecja może doprowadzić do zdekonspirowania przeprowadzonej operacji ze wszystkimi niepożądanymi skutkami dla naszego państwa. Tym bardziej, że o rozstrzelanych w Lesie Katyńskim istnieje oficjalna wersja potwierdzona przeprowadzonym z inicjatywy organów radzieckich w 1944 roku śledztwem Komisji [...]. Zgodnie z konkluzją tej komisji wszystkich zlikwidowanych tam Polaków uważa się za zgładzonych przez okupantów niemieckich. [...] Konkluzje komisji mocno utrwaliły się w międzynarodowej opinii publicznej. Kierując się powyższymi wydaje się celowe zniszczenie wszystkich akt ewidencyjnych dotyczących osób rozstrzelanych w 1940 roku w ramach wyżej opisanej operacji”.


1962 r.

Notre Dame (USA) – pierwsze wydanie książki Janusza K. Zawodnego Death in the Forest. The Story of the Katyn Forest Massacre (pięć edycji w języku angielskim w USA i Wielkiej Brytanii do 1988 r.; przekłady – Tokio 1963, Paryż 1971, Monachium 1971, Oslo 1972, Mediolan 1973; pierwsze rozszerzone wydanie w języku polskim pt. Katyń (przedmowa Zbigniew Brzeziński – Paryż 1989; trzy wydania drugoobiegowe w kraju w 1988 i 1989 r.; pierwsze oficjalne wydanie krajowe pt. Katyń w 1989 r.).


1966 r.

Paryż – pierwsze wydanie książki Henri de Montforta Le massacre de Katyn. Crime russe ou crime allemand? (wyd.2 – 1969; przekład polski – 1999 r.).


15 IV 1971 r.

Moskwa – Biuro Polityczne KC KPZR zatwierdziło projekt wytycznych dla ambasadora ZSRR w Londynie w sprawie złożenia démarche rządowi brytyjskiemu przeciwko zamiarowi pokazania w BBC „wrogiego wobec Związku Radzieckiego filmu o tak zwanej »Sprawie Katańskiej«„ i wydania „oszczerczej książki o tragedii katyńskiej”.


19 IV 1971 r.

Londyn – pierwsze wydanie książki Louisa FitzGibbona Katyn. A Crime Without Parallel.


2 III 1973 r.

Moskwa – Biuro Polityczne KC KPZR zatwierdziło projekt wytycznych dla ambasadora ZSRR w Londynie w sprawie złożenia démarche rządowi brytyjskiemu przeciwko „kampanii na rzecz zbierania środków na budowę w Londynie »Pomnika Ofiar Katynia«”.


14 I 1975 r.

Warszawa – zapis Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk (cenzury PRL): „Przy ocenie materiałów na temat śmierci polskich oficerów w Katyniu należy kierować się następującymi kryteriami:
1) Nie wolno dopuszczać jakichkolwiek prób obarczania Związku Radzieckiego odpowiedzialnością za śmierć polskich oficerów w lasach katyńskich.
2) W opracowaniach naukowych, pamiętnikarskich, biograficznych można zwalniać sformułowania w rodzaju: »rozstrzelany przez hitlerowców w Katyniu«, »zmarł w Katyniu«, »zginął w Katyniu«. Gdy w przypadku użycia sformułowań w rodzaju »zginął w Katyniu« podawana jest data śmierci, dopuszczalne jest jej określanie wyłącznie po lipcu 1941 r.
3) Należy eliminować określenie »jeńcy wojenni« w odniesieniu do żołnierzy i oficerów polskich internowanych przez Armię Czerwoną we wrześniu 1939 r. Właściwym określeniem jest termin »internowani«. Mogą być zwalniane nazwy obozów: Kozielsk, Starobielsk, Ostaszków, w których byli internowani polscy oficerowie, rozstrzelani później przez hitlerowców w lasach katyńskich.
4) Nekrologi, klepsydry, ogłoszenia o nabożeństwach zgłoszonych w intencji ofiar Katynia oraz informacje o innych formach uczczenia ich pamięci mogą być zwalniane wyłącznie za zgodą kierownictwa GUKPPiW.
Sprawy wątpliwe, bądź nie ujęte w niniejszym zapisie należy konsultować z kierownictwem GUKPPiW.
Niniejszy zapis przeznaczony jest wyłącznie do wiadomości cenzorów.
Przy ewentualnych wykroczeniach nie wolno się na niego powoływać, ani ujawniać jego istnienia”.


Listopad 1975 r.

Sztokholm – odsłonięcie Pomnika Ofiar Katynia.


5 IV 1976 r.

Moskwa – wskazówki Biura Politycznego KC KPZR: „Kierować się koniecznością ścisłej koordynacji kroków ZSRR i PRL w zakresie przeciwdziałania i neutralizacji antysocjalistycznych i antyradzieckich akcji i kampanii na Zachodzie w związku ze »Sprawą Katyńską«. Uważać za niecelowe składanie jakichkolwiek oficjalnych oświadczeń z naszej strony, aby nie dać powodu wrogim siłom do wykorzystania polemiki w tej sprawie w celach antyradzieckich. [...] Polecić KGB ZSRR, aby poprzez nieoficjalne kanały dał do zrozumienia przedstawicielom kół rządowych odpowiednich państw zachodnich, że ponowne wykorzystywanie różnego rodzaju antyradzieckich fałszerstw jest traktowane przez rząd radziecki jako specjalnie obmyślana prowokacja, której celem jest pogorszenie sytuacji międzynarodowej”.


18 IX 1976 r.

Londyn – odsłonięcie Pomnika Katyńskiego (z napisem Katyń 1940) na cmentarzu Gunnersbury z udziałem 10 000 ludzi.


11 XI 1976 r.

Londyn – dekretem prezydenta RP na uchodźstwie Stanisława Ostrowskiego zbiorowe nadanie Orderu Virtuti Militari Żołnierzom zgładzonym w Katyniu i innych miejscach kaźni.


1976 r.

Paryż – pierwsze wydanie wspomnień Stanisława Swianiewicza W cieniu Katynia (siedem edycji do 1989 r.; przekłady – angielski i rosyjski, Londyn 1989; w kraju trzy edycje drugoobiegowe w latach 1981–1983; pierwsze oficjalne wydanie krajowe w 1990 r.).


4 IV 1978 r.

Kraków – zebranie założycielskie niezależnego Instytutu Katyńskiego (przewodniczący – Adam Macedoński).


Kwiecień 1979 r.

Kraków – pierwszy numer drugoobiegowego „Biuletynu Katyńskiego” (z fikcyjnym miejscem wydania – Warszawa), wydawanego przez niezależny Instytut Katyński do października 1981 r. pod redakcją Andrzeja Kostrzewskiego i Adama Macedońskiego, wznowionego w 1991 r.


1979 r.

Warszawa – powstanie niezależnego Komitetu Katyńskiego na czele ze Stefanem Melakiem.


21 III 1980 r.

Kraków – samobójstwo przez samospalenie 76-letniego Walentego Badylaka w proteście przeciwko „zatajaniu przez władze zbrodni katyńskiej”.


21 I 1981 r.

Polana Rusnakowska pod szczytem Turbacza (1185 m n.p.m.) – odsłonięcie symbolicznego grobu katyńskiego autorstwa Czesława Pajerskiego z Nowego Targu.


31 VII 1981 r.

Warszawa – wzniesienie pierwszego w Polsce Pomnika Katyńskiego w Dolince Katyńskiej na Cmentarzu Powązkowskim (tej samej nocy zrabowanego przez „nieznanych sprawców” przy użyciu ciężkiego dźwigu, a odnalezionego dopiero w 1989 r.).


6 XII 1981 r.

Warszawa – na Cmentarzu Powązkowskim wmurowanie urny z ziemią katyńską, aktu erekcyjnego i kamienia węgielnego pod Pomnik Ofiar Zbrodni Katyńskiej, odtwarzający pomnik zrabowany 31 VII.


1981 r.

Kraków – założenie pierwszej w kraju (początkowo nielegalnej) Rodziny Katyńskiej przez inż. Jerzego Smorawińskiego, syna zamordowanego w Katyniu gen. bryg. Mieczysława Smorawińskiego.


16 VIII 1983 r.

Warszawa – ekipa saperska Komendy Stołecznej Milicji Obywatelskiej wydobyła i wywiozła z Cmentarza Powązkowskiego akt erekcyjny Pomnika Katyńskiego.


1983 r.

1983 r., Katyń – wzniesienie sowieckiego pomnika z napisem: „Polskim żołnierzom, ofiarom hitlerowskiego faszyzmu, spoczywającym w katyńskiej ziemi”.


1985 r.

Warszawa – władze postawiły w Dolince Katyńskiej na Cmentarzu Powązkowskim pomnik z napisem: „Żołnierzom polskim ofiarom hitlerowskiego faszyzmu spoczywającym w ziemi katyńskiej – 1941 rok”.


5 V 1988 r.

5 V 1988 r., Moskwa – Biuro Polityczne KC KPZR (uwzględniając wielokrotne prośby Wojciecha Jaruzelskiego oraz „innych członków kierownictwa polskiego”: Józefa Baryły, Mirosława Orzechowskiego i Mieczysława Rakowskiego) uchwaliło wydanie polecenia Ministerstwom Kultury ZSRR i Federacji Rosyjskiej „przedstawienia propozycji dotyczących wzniesienia w przyszłej pięciolatce monumentu polskich oficerów w Katyniu z udziałem Strony Polskiej (jeśli wyrazi na to zgodę)” oraz polecenie MSW i Państwowemu Komitetowi ZSRR ds. Turystyki Zagranicznej „przedstawienia propozycji dotyczących uproszczenia trybu odwiedzania pomnika w Katyniu przez krewnych poległych oficerów polskich”.


1 IX 1988 r.

Moskwa – Biuro Polityczne KC PZPR zaleciło (zgodnie z propozycją strony polskiej, zgłoszoną w czasie wizyty Michaiła Gorbaczowa w Polsce w lipcu) „wspólnie ze Stroną Polską ogłoszenie konkursu na najlepszy projekt Pomnika Polskich Oficerów Poległych w Katyniu”.


1988 r,

Clifton (New Jersey, USA) – ukazanie się książki Johna H. Laucka Katyn Killings: In the Record.


1988 r.

Paryż – pierwsze wydanie książki Kazimierza Skarżyńskiego Katyń (sprawozdania o udziale Polskiego Czerwonego Krzyża w pracach ekshumacyjnych w Katyniu).


22 III 1989 r.

Warszawa – cenzura wydała decyzje o wycięciu ośmiu fragmentów artykułu Wojciecha Ziembińskiego Patrząc na Wrzesień (o pakcie Ribbentrop-Mołotow), który „Przegląd Katolicki” usiłował wydrukować bezskutecznie od sierpnia 1987 r.


31 III 1989 r.

Moskwa – Biuro Polityczne KC PZPR w odpowiedzi na prośbę strony polskiej postanowiło wyrazić zgodę na „przeniesienie do Warszawy symbolicznych prochów z miejsca spoczynku polskich oficerów w Katyniu”.


1 V 1989 r.

Warszawa – niezależna manifestacja na Starym Mieście z transparentem „Prawda jest nieśmiertelna. Katyń 1940”.


21 V 1989 r.

Moskwa – w tygodniku czasów pierestrojki „Moskowskije Nowosti” ukazał się artykuł o Katyniu Aleksieja Pamiatnycha i Aleksandra Akuliczewa Potwierdit’ ili oprowiergnut’ (Potwierdzić lub zaprzeczyć).
Tamże w tym samym roku został opublikowany artykuł Natalii Lebiediewej.


9 X 1989 r.

Warszawa – wystąpienie Prokuratora Generalnego PRL Józefa Żyto do Prokuratora Generalnego ZSRR o wszczęcie śledztwa w sprawie zbrodni katyńskiej, co następuje we wrześniu 1990 r.

Opcje strony

do góry