Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje
Lokalizacja
Miednoje jest niewielką wsią w północnej części Federacji Rosyjskiej, w obwodzie twerskim. Znajduje się przy trasie Moskwa - Petersburg, w odległości około 200 km od Moskwy i około 500 od Petersburga.
Ekshumacje
W lipcu 1990 r., w wyniku działań prowadzonych przez polskich i rosyjskich dziennikarzy oraz działaczy „Memoriału” poszukujących zwłok Polaków, którzy po 17 września 1939 r. znaleźli się w sowieckiej niewoli, władze KGB w Kalininie (dzisiaj Twer) oficjalnie potwierdziły istnienie takich pochówków między wsiami Jamak i Miednoje, nad rzeką Twercą. Rok później, od 15 do 30 sierpnia 1991 r. badania przeprowadziła tam polska ekipa pod kierunkiem ówczesnego zastępcy prokuratora generalnego RP, Stefana Śnieżki, pracująca wcześniej w Piatichatkach pod Charkowem na Ukrainie. W skład ekipy wchodzili również: prokuratorzy, lekarze sądowi, antropolog; archeolog; eksperci policyjni oraz ks. Zdzisław Peszkowski i reżyser z Wytwórni Filmów Dokumentalnych Józef Gębski z ekipą filmową.
Tereny wokół Kalinina nie zostały w czasie II Wojny Światowej zajęte przez Niemców. Nieprzerwanie znajdowały się pod władzą sowiecką, dlatego też z punktu widzenia śledztwa ekshumacje w Miednoje miały szczególną wartość dowodową. Teren ekshumacji został wydzielony z większego obszaru zarządzanego przez KGB (wcześniej NKWD).
Prace archeologiczno-ekshumacyjne w Miednoje kontynuowała od 7 do 22 września 1994 r. i od 7 czerwca do 31 sierpnia 1995 r. ekspedycja zorganizowana przez polskie MSW pod kierunkiem antropologa, prof. Bronisława Młodziejowskiego. Uczestniczyli w niej: archeolodzy, lekarze sądowi, faleryści; przedstawiciele MSW, PCK oraz grupa dokumentalistów, fotografów, rewidentów i pracowników technicznych.
W wyniku wszystkich prac badawczych zlokalizowano na obszarze 1, 7 ha 25 zbiorowych mogił, w których spoczywają szczątki ponad 6300 Polaków, więzionych w latach 1939 -1940 w obozie specjalnym NKWD w Ostaszkowie. Zamordowano ich w pomieszczeniach więzienia w siedzibie Zarządu Obwodowego NKWD w Kalininie (dziś Twer). Ciała zamordowanych ładowano na samochody ciężarowe i wywożono do wcześniej przygotowanych dołów na należącym do NKWD terenie leśnym koło wsi Miednoje. Pogrzebano tu skrycie zwłoki ponad 6300 Polaków - funkcjonariuszy Policji Państwowej i Policji Województwa Śląskiego, Straży Granicznej i Straży Więziennej, żołnierzy i oficerów Korpusu Ochrony Pogranicza i innych formacji wojskowych, pracowników administracji państwowej II Rzeczypospolitej.
Z grobów w Miednoje wydobyto i przywieziono do kraju tysiące przedmiotów należących do ofiar, pozwalających utożsamić je z policjantami i funkcjonariuszami innych służb państwowych przetrzymywanymi w obozie w Ostaszkowie. Wśród znalezisk są odznaki Policji Państwowej, Policji Województwa Śląskiego i Straży Granicznej, orzełki policyjne, mundury, buty, książeczki wojskowe, legitymacje i notatniki służbowe policjantów, metryki, listy, fotografie bliskich, notatki i zapiski kronikarskie a także wykazy współwięźniów. Wszystkie te przedmioty po konserwacji trafiły do Muzeum Katyńskiego w Warszawie.
Budowa
25 marca 1995 r. w Smoleńsku strona polska i rosyjska podpisały dokument o budowie Polskich Cmentarzy Wojennych w Katyniu i Miednoje. 11 czerwca 1995 r., został uroczyście wmurowany akt erekcyjny i poświęcony przez Ojca Świętego Jana Pawła II kamień węgielny pod budowę cmentarza w Miednoje. W lipcu 1995 r. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa rozpisała otwarty konkurs o zasięgu międzynarodowym na projekt zagospodarowania przestrzennego terenu przyszłego cmentarza. Jury konkursu, w skład, którego weszli m.in. przedstawiciele Federacji Rodzin Katyńskich i Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939 roku” w październiku 1996 r. wybrało projekt koncepcyjny autorstwa artystów rzeźbiarzy: Zdzisława Pidka z Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku i Andrzeja Sołygi z Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W wyniku niemal dwuletnich starań Rada OPWiM – inwestor prac, reprezentujący Rząd RP – otrzymała od władz rosyjskich zatwierdzoną dokumentację projektową, prawo dysponowania terenem oraz pozwolenie na budowę cmentarza.
Prace realizacyjne rozpoczęły się wiosną 1999 r. i trwały ok. 12 miesięcy. Wykonywały je polskie firmy – Budimex S.A. i Metalodlew S.A. z Krakowa. Na miejscu wykonywano prace ziemne, budowlane i montażowe, natomiast część z nich, tj. odlewy elementów rzeźbiarskich (krzyże, tablice inskrypcyjne itp.) w Krakowie. Inskrypcje przygotowali pracownicy Centralnego Archiwum MSW i Wyższej Szkoły Policyjnej w Szczytnie pod kierownictwem dr. Grzegorza Jakubowskiego. Odbiór nastąpił 9 sierpnia 2000 r.
Opis
Przed wejściem na cmentarz, po obu stronach bramy, stoją żeliwne kolumny z orłami, a przed słupami na alejce jest napis: POLSKI CMENTARZ WOJENNY MIEDNOJE. Centralnym elementem cmentarza – podobnie jak w Katyniu i Charkowie – jest ołtarz stanowiący rodzaj otwartej kaplicy, na którą składają się: ściana z nazwiskami zamordowanych policjantów, ok. 9-metrowy centralny krzyż i podziemny dzwon, usytuowane na wprost głównego wejścia na cmentarz. Za ołtarzem znajduje się 25 zbiorowych mogił, na których postawiono wysokie, 8-metrowe krzyże. Obok znajduje się wiele niższych brzozowych z biało-czerwonymi flagami oraz tabliczkami z nazwiskami zamordowanych. Wokół cmentarza biegnie aleja, wzdłuż której umieszczono żeliwne tabliczki inskrypcyjne z danymi osobowymi zamordowanych. Cmentarz jest ogrodzony, posiada instalację oświetleniową i wodociągową, kanalizację i inną infrastrukturę, umożliwiającą właściwe użytkowanie obiektu w przyszłości.
28 sierpnia 2000 r. cmentarz został przekazany dyrekcji rosyjskiego Państwowego Kompleksu Memorialnego „Miednoje”, który na co dzień sprawuje nad nim opiekę.
Otwarcie
2 września 2000 roku Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje został uroczyście otwarty i poświęcony. Specjalnym pociągiem z Polski przybyły na tę uroczystość Rodziny Katyńskie i Rodziny Policyjne wraz z Kompanią Reprezentacyjną Wojska Polskiego. Na czele delegacji państwowej stał premier RP Jerzy Buzek, który wygłosił okolicznościowe przemówienie. Posłanie prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego odczytała szefowa jego kancelarii - Jolanta Szymanek - Deresz. W imieniu rodzin ofiar głos zabrał prezes Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939” Witold Banach. Mszę św. koncelebrowali: arcybp Tadeusz Kondrusiewicz z Moskwy, biskup polowy WP gen. dyw. Sławoj Leszek Głódź i krajowy duszpasterz Policji bp Marian Duś. Obecni byli także: marszałek Sejmu RP Maciej Płażyński, przewodniczący komisji sejmowych, a także grupa posłów i senatorów, szefowie i wiceszefowie kilku resortów, szef Sztabu Generalnego WP gen. broni Henryk Szumski, Komendant Główny Policji nadinsp. Jan Michna oraz Komendant Główny Straży Granicznej gen. Marek Bieńkowski.
Księga cmentarna
W latach 2005–2006 w Polsce ukazała się „Księga Cmentarna” cmentarza w Miednoje, zawierająca listę pochowanych tam ofiar zbrodni wraz z krótkimi biografiami (łącznie 6288 nazwisk).
Jest to wspólne dzieło Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej, Wojskowego Instytutu Historycznego, Centralnego Archiwum Wojskowego, Muzeum Katyńskiego, Centralnego Archiwum MSW, Wyższej Szkoły Policyjnej w Szczytnie. Federacji Rodzin Katyńskich i Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939”.